In dit verhaal worden allerlei energiebronnen steeds vergeleken met een middelgrote elektrische centrale met een vermogen van 600 megawatt De hoeveelheid energie die zo'n centrale in 1 jaar levert = 4 200 000 megawattuur |
vermogen = energie / tijd |
1 watt 1 kilowatt 1 kilowatt |
= 1 joule / seconde = 1 kilojoule / seconde = 3600 kilojoule / uur |
(1 joule per seconde) (1 kilojoule per seconde) (3600 kilojoule per uur) |
- het vermogen van een centrale - het vermogen van een automotor - het vermogen van een gloeilamp |
= 600 megawatt = 70 kilowatt = 75 watt |
(ook als de centrale niet in bedrijf is) (ook als de auto stil staat) (ook als de lamp niet brandt) |
energie = vermogen × tijd |
1 joule 1 kilojoule 3600 kilojoule |
= 1 watt × seconde = 1 kilowatt × seconde = 1 kilowatt × uur |
(1 wattseconde) (1 kilowattseconde) (1 kilowattuur) |
- de energie die een centrale van 600 megawatt in 5 uur levert - de energie die een automotor van 70 kilowatt in 2 uur levert - de energie die een gloeilamp van 75 watt in 10 uur gebruikt |
= 3000 megawattuur = 140 kilowattuur = 750 wattuur |
(bij vol vermogen) (bij vol vermogen) |
vermogen en energie |
- energie kan niet verloren gaan - energie kan niet uit niets ontstaan - energie kan worden omgezet van de ene vorm in een andere, maar de som van de energieën verandert daarbij niet |
- massa kan niet verloren gaan - massa kan niet uit niets ontstaan - massa kan worden omgezet van de ene vorm in een andere, maar de som van de massa's verandert daarbij niet |
rendement = nuttige energie / toegevoerde energie |
productiefactor = werkelijke jaarproductie / theoretisch mogelijke jaarproductie |
- het rendement is een eigenschap van bijvoorbeeld een zonnepaneel of een windmolen - de productiefactor wordt bepaald door de plaats waar het zonnepaneel of de windmolen staat |
fotosynthese gloeilamp zonnepaneel van voedsel naar mechanische energie benzinemotor spaarlamp kerncentrale Atkinson benzinemotor (Prius) dieselmotor conventionele elektrische centrale TL-buis (Tube Luminiscent) led-lamp (light emitting diode) stoomturbine brandstofcel windmolen STEG centrale (stoom en gas) thermisch zonnepaneel (zonneboiler) elektrolyse van water laadcyclus van een loodaccu waterkrachtcentrale elektromotor warmte-kracht koppeling generator in een elektrische centrale laadcyclus van een supercondensator |
= 1% = 5% = 15% = 25% = 25% = 29% = 33% = 34% = 35% = 40% = 41% = 44% = 45% = 50% = 50% = 58% = 65% = 70% = 75% = 80% = 90% = 90% = 95% = 97% |
primaire energie is de energie-inhoud van brandstoffen in hun natuurlijke vorm, voordat enige omzetting heeft plaatsgevonden |
kilowattuur |
|
1 kilogram droog hout | 5,3 |
1 kilogram steenkool | 8,1 |
1 kubieke meter aardgas | 8,8 |
1 liter benzine | 9,1 |
1 liter dieselolie | 10,0 |
1 kilohram waterstof | 33,6 |
1 liter benzine = 9,1 kilowattuur |
1 liter benzine = 3340 000 kilogrammeter |
1 liter benzine = 7800 kilocalorie |
1 kilocalorie is equivalent aan 427 kilogrammeter |
Omzetting van thermische energie naar mechanische energie |
Omzetting van mechanische energie naar elektriciteit |
Omzetting van elektriciteit naar mechanische energie |
rendement = (Thoog - Tlaag) / Thoog |
1. de traagheidswet een voorwerp waarop geen kracht werkt is in rust, of het beweegt met een constante snelheid in een rechte lijn. (dat is onafhankelijk van de massa van het voorwerp) 2. een kracht verandert een beweging een kracht versnelt of vertraagt de beweging van een voorwerp en kan ook de richting ervan veranderen 3. actie = reactie |
kilowattuur |
|
verlichting | 1 320 |
koelkast, TV, wassen, strijken, etc. | 7 580 |
verwarming, warm water, koken | 14 300 |
de auto | 13 140 |
totaal | 36 340 |
kilowattuur |
|
led-verlichting | 200 |
koelkast, TV, wassen, strijken, etc. | 3 000 |
verwarming, warm water en koken | 7 000 |
elektrische auto (40 km per dag) | |
totaal | 12 400 |
A |
B |
totaal rendement |
|
zonne-energie | 15% × 35% = 5% |
||
windenergie | 50% × 35% = 18% |
- het vermogen van de zonnestraling bij een geheel onbewolkte hemel en bij loodrechte instraling = 1 kilowatt per vierkante meter - de theoretisch mogelijke energie-instraling = 1 kilowatt × 24 uur × 365 dagen = 8760 kilowattuur per vierkante meter per jaar - de werkelijke energie-instraling = 1000 kilowattuur per vierkante meter per jaar (seizoenen, bewolkte hemel, dag en nacht meegerekend) - de productiefactor is dus (1000 / 8760) × 100% = 11,4% |
februari + maart + april |
= 24 % |
rendement |
jaaropbrengst |
energiesoort |
|
0,8% |
8 kilowattuur |
warmte |
|
zonnepaneel |
15,0% |
150 kilowattuur |
elektriciteit |
zonneboiler |
65,0% |
650 kilowattuur |
warmte |
soort |
  A |
B |
C |
|
Waldpolenz Solar Park | zonnepanelen | 52 000 |
1,2 |
43 333 |
Topaz zonnepark | zonnepanelen | 1 096 000 |
25,0 |
43 840 |
Sevilla | heliostaten | 48 000 |
0,8 |
60 000 |
Andasol | zonnetroggen | 495 000 |
6,0 |
82 500 |
hoek met het |
Oost |
Zuidoost |
Zuid |
Zuidwest |
West |
0 graden |
87% |
87% |
87% |
87% |
87% |
10 graden |
89% |
94% |
96% |
94% |
90% |
20 graden |
87% |
96% |
98% |
96% |
88% |
30 graden |
86% |
96% |
100% |
96% |
86% |
40 graden |
82% |
95% |
100% |
96% |
84% |
50 graden |
78% |
92% |
97% |
93% |
80% |
60 graden |
74% |
87% |
93% |
89% |
76% |
70 graden |
69% |
82% |
87% |
84% |
70% |
- de oppervlakte van de draaicirkel van de wieken = A vierkante meter - de windsnelheid = v meter per seconde - de hoeveelheid lucht die de draaicirkel passeert = A × v kubieke meter per seconde - de dichtheid van lucht = p kilogram per kubieke meter - de massa m = A × v × p kilogram - de energie die de molen per seconde passeert = ½ m v2 = ½ (A × v × p) v2 joule - de energie is dus evenredig met de 3e macht van de windsnelheid - als het “halve” kracht waait, is de energie slechts 1/8 van de energie bij “volle” kracht |
aantal |
vermogen |
vermogen |
productie- |
jaaropbrengst |
|
Egmond aan Zee 10 km uit de kust |
36 |
3 megawatt |
108 megawatt |
40% |
378 000 |
IJmuiden 23 km uit de kust |
60 |
2 megawatt |
120 megawatt |
41% |
435 000 |
Westereems Eemshaven, op land |
52 |
3 megawatt |
156 megawatt |
34% |
470 000 |
Gemini 85 km uit de kust |
150 |
4 megawatt |
600 megawatt |
49% |
2 600 000 |
Borssele 1&2 23 km uit de kust |
94 |
8 megawatt |
752 megawatt |
49% |
3 210 000 |
aantal |
vermogen |
|
Nederland | 462 |
2 459 |
België | 399 |
2 262 |
Duitsland | 1 062 |
5 052 |
Denemarken | 220 |
777 |
Engeland | 1 392 |
6 849 |
totaal | 3 535 |
17 399 |
- schoon, duurzaam en onuitputtelijk - niet afhankelijk van weersomstandigheden, seizoenen en tijdstip van de dag - de productiefactor is 100% - er is geen CO2 uitstoot - de energie is constant voorradig, er is dus geen opslagprobleem |
|
vermogen |
jaaropbrengst |
China | 1 440 |
12 600 000 |
Zweden | 1 140 |
10 000 000 |
USA | 990 |
8 680 000 |
IJsland | 760 |
6 610 000 |
Nieuw Zeeland | 220 |
1 970 000 |
Japan | 160 |
1 430 000 |
- Een getijdencentrale maakt gebruik van het verschil in waterhoogte tussen eb en vloed. Daarmee wordt energie opgewekt - Eb en vloed, worden veroorzaakt door de rotatie van de aarde en de aantrekkingskracht van de maan en de zon |
voor een “CO2-neutraal” gebruik van hout, moet de aanplant van nieuwe bomen in hetzelfde tempo plaats vinden als het kappen |
- het zoveel mogelijk afvlakken van pieken en dalen in de energie-opwekking ("peak shaving") - het compenseren van de variërende energie-opbrengst van duurzame energiebronnen. |
- bij warmte-kracht koppeling is de opwekking van warmte en elektriciteit (kracht) direct aan elkaar gekoppeld - warmte en elektriciteit worden dan bij de verbruiker opgewekt - de warmteproductie is hierbij hoofdzaak, terwijl de elektriciteit nu een bijproduct is - het totale rendement is zeer hoog, omdat er vrijwel geen warmte verloren gaat en alle elektriciteit nuttig wordt gebruikt - de overtollige elektriciteit wordt teruggeleverd aan het net |
- een warmtepomp pompt warmte van een laag temperatuurniveau naar een hoger niveau. - het lage niveau is bijvoorbeeld de grondwarmte, die op enige diepte het gehele jaar door ongeveer 12 graden is. De warmte wordt ook vaak uit de lucht gehaald. - de warmtepomp werkt volgens hetzelfde principe als een koelkast, maar het doel is anders. - bij een koelkast wordt de binnenruimte gekoeld en men neemt de warmte die daarbij buiten de koelkast ontstaat, op de koop toe. - bij een warmtepomp gaat het juist om die warmte. Daarmee kan een ruimte worden verwarmd. - de nuttige warmte die ontstaat is gelijk aan de warmte die uit de grond of uit de lucht wordt gehaald, vermeerderd met de energie die aan de compressor (pomp) wordt toegevoerd. |
met dezelfde hoeveelheid aardgas (en dus bij dezelfde CO2-uitstoot), produceert de warmtepomp 2 keer zoveel warmte als de CV-ketel |
|
energiedichtheid |
levensduur |
|
zoutwater accu | 18 |
3 000 |
vanadium redox accu | 20 |
10 000 |
loodaccu | 40 |
800 |
nikkel-cadmium accu | 60 |
2 000 |
Toshiba SCiB | 78 |
15 000 |
lithium-ijzer-fosfaat accu | 90 |
2 000 |
Sony 18650 | 95 |
2 000 |
nikkel-metaalhydride accu | 120 |
500 |
lithium-ion accu | 160 |
1 000 |
lithium-ion polymeer accu | 200 |
500 |
Tesla 21700 | 250 |
2 000 |
lithium-zwavel accu | 350 |
- - - - |
zink-lucht batterij | 470 |
- - - - |
solid state accu | - - - - |
- - - - |
- het elektrolyt van de solid state accu
is een vaste stof - het vaste elektrolyt kan niet lekken - de solid state accu levert daarom geen brandgevaar op - de energiedichtheid is hoger dan bij een lithium-ion accu - de laadtijd is korter - de levensduur is langer - de accu is milieuvriendelijk, omdat er geen zware metalen in zitten |
diepte van |
levensduur |
100% |
500 |
50% |
1500 |
25% |
2500 |
10% |
4700 |
de energie-inhoud (joule) van een condensator = ½ CV2 C = de capaciteit (farad) en V = de spanning (volt) |
1 kilometer lopen kost ongeveer 300 kilojoule extra 1 kilometer fietsen kost ongeveer 60 kilojoule extra |
1 uur lopen 1 uur fietsen |
= 4 kilometer = 20 kilometer |
= 4 × 300 = 20 × 60 |
= 1200 kilojoule = 1200 kilojoule |
- de massa van een wandelaar wordt bij elke stap enkele centimeters op en neer bewogen, dat kost veel energie - de gebruikte energie is evenredig met de massa (het gewicht) van de wandelaar |
- een fietser zit gefixeerd op het zadel en zijn zwaartepunt blijft daardoor steeds op dezelfde hoogte (als het ene been naar beneden gaat, gaat het andere omhoog) - bij een constante snelheid op een vlakke weg, wordt alleen energie gebruikt voor het overwinnen van de luchtweerstand en de rolwrijving. De massa van de fietser + fiets is daarbij niet van belang (1e wet van Newton) - accelereren en oprijden van een helling kost wel extra energie. De daarvoor benodigde energie is evenredig met de massa (het gewicht) van de fietser + fiets |
- bij een elektrische fiets wordt de fietser ondersteund door een elektromotor - deze motor krijgt zijn energie uit een oplaadbare accu - de mate van ondersteuning wordt automatisch geregeld door een trapsensor - de trapsensor meet de kracht waarmee de fietser op de pedalen trapt - evenredig met die kracht, wordt de hoeveelheid energie geregeld die aan de motor wordt toegevoerd - het resultaat hiervan is, dat bij het oprijden van een helling of bij tegenwind de ondersteuning (automatisch) toeneemt. |
![]() |
Dubbeldekker |
- met 18 000 wattuur worden 372 reizigers over een afstand van 1 kilometer vervoerd - dat is 48 wattuur per reiziger per kilometer |
![]() |
Thalys |
- met 57 000 wattuur worden 355 reizigers over een afstand van 1 kilometer vervoerd - dat is 161 wattuur per reiziger per kilometer |
![]() |
Boeing 747 "Jumbo" |
Het energieverbruik (en dus de CO2-uitstoot) per reiziger per kilometer is, bij een volle Jumbo en een auto met 2 personen, even groot. Maar een vliegtuig legt in een korte tijd een grote afstand af. Bijvoorbeeld: een retour Amsterdam - New York = 12 000 kilometer. Dat is een afstand die je met een auto in een jaar aflegt. Het CO2-probleem is dus niet te wijten aan het vliegtuig, maar aan het maken van lange reizen. |
![]() |
Toyota Prius |
Een hybride auto wordt, afhankelijk van de situatie, door een benzinemotor, een elektromotor of een combinatie van beiden voortbewogen. Het doel hierbij is om een zo hoog mogelijk rendement te behalen |
![]() |
Een elektrische auto uit 1916 |
- de elektrische auto is vrijwel geruisloos - de elektrische auto produceert geen uitlaatgassen (maar de elektrische centrale des te meer) - er zijn weinig bewegende delen, er is dus weinig onderhoud nodig - het is relatief eenvoudig om de wielen individueel aan te drijven, er is dus geen differentieel nodig - bij dezelfde hoeveelheid voortbewegingsenergie is het primaire energieverbruik hoger dan van een hybride auto, maar lager dan van een benzine auto of een waterstof auto - bij dezelfde hoeveelheid voortbewegingsenergie is de (indirecte) CO2-uitstoot lager dan bij alle andere soorten auto's - de elektromotor kan bij alle toerentallen het maximale koppel leveren, hierdoor is een snelle acceleratie mogelijk - het rendement van de elektromotor is bij alle toerentallen hoog - de elektromotor draait nooit stationair - er is geen versnellingsbak nodig - de actieradius is (zeer) beperkt - de accu is zwaar, zeer duur en neemt veel ruimte in - het opladen van de accu duurt lang - het verwarmen van een elektrische auto gaat ten koste van de actieradius |
|
energiedichtheid |
loodaccu | 40 |
lithium-ion polymeer accu | 200 |
de ideale accu | 2 000 |
benzine | 12 600 |
![]() |
EV1 van General Motors |
![]() |
Tesla Roadster |
![]() |
Tesla model S |
![]() |
Lightyear One |
- bij elektrolyse van water, wordt water ontleed in zuurstof en waterstof. Dat kost veel elektriciteit - in een brandstofcel, worden zuurstof en waterstof aan elkaar gebonden. Daarbij ontstaat water en er komt energie vrij in de vorm van elektriciteit. |
![]() |
Toyota Mirai |
- splijting van uraniumkernen. Dit wordt kernenergie genoemd - samensmelting van waterstofkernen. Dit wordt kernfusie genoemd |
- kernfusie is inherent veilig, zodra er iets mis gaat, stopt de reactie - bij kernfusie komt weinig radioactief afval vrij - het afval heeft een korte halveringstijd |
1 kilogram massa is equivalent aan 25 miljard kilowattuur |
of of |
300 ton |
verrijkt Uranium steenkool |
- - |
voor het aanvoeren van verrijkt Uranium voor het aanvoeren van de steenkool |
6 goederenwagens |
= 60 meter = 7200 kilometer |
kolencentrales en kernenergie zijn dus onontkoombaar |
Frankrijk België |
77% 54% |
Zweden Zwitserland |
43% 41% |
Duitsland Engeland |
23% 14% |
Nederland |
4% |
vermogen |
productie- |
energie per jaar |
bouwkosten |
levensduur |
|
kerncentrale Hinckley Point |
3200 |
94% |
26 350 000 |
21,0 |
60 |
windmolenpark Gemini |
600 |
49% |
2 600 000 |
2,8 |
20 |
- onomkeerbare klimaatverandering (broeikaseffect) - daardoor stijging van de zeespiegel en overstromingen - steeds verdere toename van de luchtvervuiling (CO2 en stikstofoxiden) - uitputting van alle fossiele brandstoffen - milieurampen met olietankers, met booreilanden en bij het boren naar olie in zee, zoals:de olieramp in Alaska, in de Golf van Mexico en in de Nigerdelta - oorlogen om de aanvoer van olie of aardgas veilig te stellen - aardbevingen en bodemdaling door olie- en gaswinning |
- geen CO2-uitstoot - een beperkt (radioactief) afvalprobleem dat in principe oplosbaar is - een zeer kleine kans op ongelukken met kerncentrales (zie Frankrijk) |
- de veiligheid van kernreactoren - het veilig opbergen van radioactief afval - gevaar voor verspreiding van kernwapens |
lekker leuk gemakkelijk lekker warm lekker koel |
vlees, kasgroente, diepvriesproducten, uit de tropen aangevoerd fruit vlieg- en autovakanties, veel kinderen, de TV (die de hele dag aanstaat), langdurig douchen de auto, koelkast, (af)wasmachine, wasdroger centrale verwarming airconditioning |
|
primaire energie |
elektriciteit |
Nederland |
900 miljard kilowattuur |
120 miljard kilowattuur |
Wereld |
160 000 miljard kilowattuur |
22 000 miljard kilowattuur |
1 kilogram massa is equivalent aan 25 miljard kilowattuur |
- Massa is de hoeveelheid materie. - Gewicht is de kracht waarmee massa door de zwaartekracht van de aarde wordt aangetrokken. - Op de aarde is de zwaartekracht niet overal even groot en het gewicht dus ook niet. - Massa is wel overal hetzelfde, dus bijvoorbeeld ook in het International Space Station. Het gewicht van massa is daar nul, omdat er geen (effectieve) zwaartekracht is. - Het gewicht van massa op aarde is gedefinieerd bij een versnelling van de zwaartekracht van 9,81 meter per seconde2. - De eenheid van massa is de kilogram |
- bij loodrechte instraling en buiten de dampkring, is het vermogen van de zon 1,36 kilowatt per vierkante meter, dat is de zonneconstante - bij loodrechte instraling op het aardoppervlak, is het vermogen 1 kilowatt per vierkante meter |
- de aarde draait in een bijna cirkelvormige baan om de zon - de afstand van de zon tot de aarde = 150 miljoen kilometer - de lengte van de baan = 2 × π × 150 miljoen = 942 miljoen kilometer - deze afstand wordt afgelegd in 1 jaar = 31 miljoen seconden - dus, de snelheid van de aarde in de baan = 30 kilometer per seconde |
- licht plant zich (rechtlijnig) voort door middel van elektromagnetische golven. (en dus niet door "ethergolven") - licht bereikt een waarnemer altijd met de lichtsnelheid - het maakt daarbij niet uit, of een lichtbron (bijvoorbeeld een ster) beweegt ten opzichte van de waarnemer, of dat de waarnemer beweegt ten opzichte van een lichtbron. - de lichtsnelheid ten opzichte van de waarnemer is altijd in alle richtingen 300 000 kilometer per seconde en wordt daarom aangeduid met de letter c (= constant) |
datum |
gebeurtenis |
positie van de zon |
20 maart |
lente equinox |
boven de evenaar |
20 juni |
zomer wende |
boven de noorder keerkring |
22 september |
herfst equinox |
boven de evenaar |
21 december |
winter wende |
boven de zuider keerkring |
kilowattuur |
procenten |
|
januari | 1 040 |
1,6 |
februari | 1 582 |
2,5 |
maart | 5 244 |
8,2 |
april | 8 454 |
13,3 |
mei | 11 216 |
17,6 |
juni | 10 301 |
16,2 |
juli | 9 544 |
14,9 |
augustus | 6 801 |
10,7 |
september | 4 933 |
7,7 |
oktober | 3 357 |
5,3 |
november | 959 |
1,5 |
december | 348 |
0,5 |
totaal | 63 779 |
100,0 |
onbewolkt |
bewolkt |
3 juni 520 kilowattuur |
11 juni 63 kilowattuur |
16 november 101 kilowattuur |
27 november 3 kilowattuur |
2018 |
daglengte |
08 januari 30 januari 15 februari 03 maart 18 maart 01 april 16 april 03 mei 21 mei 20 juni 21 juli 09 augustus 26 augustus 10 september 25 september 10 oktober 26 oktober 11 november 04 december 21 december |
08 uur |
datum |
gebeurtenis |
hoogste stand |
opkomst |
ondergang |
20 maart |
lente equinox |
38 graden |
in het oosten |
in het westen |
20 juni |
zomer wende |
61 graden |
in het noordoosten |
in het noordwesten |
22 september |
herfst equinox |
38 graden |
in het oosten |
in het westen |
21 december |
winter wende |
15 graden |
in het zuidoosten |
in het zuidwesten |
brandstof |
zuurstof |
CO2 |
water |
1 kilogram koolstof | 2,67 |
3,67 |
- - - |
1 kilogram methaan | 4,00 |
2,75 |
2,25 |
1 kilogram benzine | 3,51 |
3,09 |
1,42 |
1 kilogram dieselolie | 3,47 |
3,12 |
1,35 |
1 kilogram waterstof | 8,00 |
- - - |
9,00 |
- de massa van brandstof + zuurstof = de massa van CO2 + water (wet van behoud van massa) - bij het verbranden van koolstof ontstaat alleen CO2 - bij het verbranden van koolwaterstoffen (methaan, benzine en dieselolie) ontstaat CO2 + water - bij het verbranden van waterstof ontstaat alleen water |
brandstof |
A |
B |
C |
rendement |
D |
1 kilogram steenkool | 8,1 |
3,7 |
0,46 |
kolencentrale = 40% |
1,14 |
1 kubieke meter aardgas | 8,8 |
1,8 |
0,20 |
STEG centrale = 58% |
0,34 |
1 liter benzine | 9,1 |
2,4 |
0,26 |
benzinemotor = 25% |
1,04 |
1 liter dieselolie | 10,0 |
2,7 |
0,27 |
dieselmotor = 35% |
0,77 |
watt |
lumen |
lumen per watt |
lichtrendement |
|
gloeilamp | 75 |
930 |
12 |
5% |
spaarlamp | 23 |
1550 |
67 |
29% |
TL-buis | 51 |
4800 |
94 |
41% |
led-lamp | 16 |
1600 |
100 |
44% |
- de lichtstroom van een lichtbron wordt gemeten in lumen - met het aantal lumen per watt kan het lichtrendement worden berekend - bij 228 lumen per watt is het lichtrendement 100% - het lichtrendement van een lichtbron is dus: (het aantal lumen per watt / 228 lumen per watt) × 100% |
maximaal aantal |
leeg |
brandstof |
vliegbereik |
kilometers per liter |
|
Boeing 747 |
524 |
181 ton |
173 ton |
13 445 |
32,5 |
Boeing 777 |
550 |
160 ton |
140 ton |
11 000 |
34,6 |
Airbus 380 |
840 |
275 ton |
261 ton |
14 450 |
37,2 |
Airbus 321 |
220 |
45 ton |
26 ton |
7 400 |
49,0 |
- de werking van een straalmotor (en de raketmotor) berust op het principe van actie = reactie (3e wet van Newton) - de stuwkracht ontstaat, doordat er veel massa met een hoge snelheid wordt uitgestoten - bij een turbofan stroomt een grote hoeveelheid lucht langs de verbrandingsruimte van de straalmotor (ongeveer 5 keer zoveel als voor de verbranding van de kerosine nodig is) - de massa die wordt uitgestoten, is de som van de massa van de verbrandingsproducten van de straalmotor en de massa van de lucht die langs de verbrandingsruimte stroomt - de massa wordt uitgestoten met een snelheid van ongeveer 285 meter per seconde |
- de energie-inhoud van een lithium-ion accu = 0,2 kilowattuur per kilogram - de energie-inhoud van kerosine = 12 kilowattuur per kilogram, dat is 60 keer zoveel - bij dezelfde energie-inhoud, zijn accu's dus 60 keer zo zwaar als kerosine - bij een lange afstandsvlucht is het gewicht van de accu's dan zo’n 30 keer het leeggewicht van het vliegtuig - een elektrisch vliegtuig kan alleen vliegen met propellers en vliegt daardoor langzamer dan een vliegtuig met straalmotoren - een elektrisch vliegtuig wordt tijdens de vlucht niet lichter in gewicht, in tegenstelling tot een vliegtuig dat kerosine verbruikt - een elektrisch vliegtuig kan niet opstijgen of landen met de zware accu's |
- de basisuitvoering van de Dubbeldekker bestaat uit 4 wagons - het bruto vermogen van de trein is 1890 kilowatt - de spanning op de bovenleiding is tegenwoordig 1800 volt - deze trein verbruikt bij vol vermogen dus een stroom van ruim 1000 ampère en vertegenwoordigt daarbij een weerstand van ongeveer 2 ohm - de (gelijk)stroom, afkomstig van een voedingsstation, wordt via de bovenleiding aan de trein toegevoerd - de rails vormt de retourleiding - de totale weerstand van 10 kilometer bovenleiding + rails is ongeveer 0,2 ohm - de afstand tussen 2 voedingsstations is maximaal 20 kilometer. De trein is dus nooit verder dan 10 kilometer van een voedingsstation verwijderd. |
snelheid |
A |
B |
C |
D |
10 km/uur |
8 watt |
7 watt |
15 watt |
1,5 wattuur |
20 km/uur |
18 watt |
56 watt |
74 watt |
3,7 wattuur |
30 km/uur |
32 watt |
189 watt |
221 watt |
7,4 wattuur |
40 km/uur |
52 watt |
448 watt |
500 watt |
12,5 wattuur |
Het vermogen, nodig voor het overwinnen van de
luchtweerstand, is evenredig met de 3e macht van de snelheid van een voertuig |
De energie, nodig voor het overwinnen van de luchtweerstand, is evenredig met de 2e macht van de snelheid van een voertuig |
- bij een snelheid van 20 kilometer per uur en een tegenwind van 4 meter per seconde, moet een rechtop zittende fietser een hoeveelheid energie leveren van 9 wattuur per kilometer - voor 50% ondersteuning door een elektrische fiets, is dan 4,5 wattuur mechanische energie per kilometer nodig. - het rendement van de elektromotor met bijbehorende energieregeling is ongeveer 90% - bij 50% ondersteuning moet de accu van een elektrische fiets dus 4,5 / 0,9 = 5 wattuur per kilometer leveren. |
actieradius (kilometers) = energie-inhoud van de accu (wattuur) / 5 (wattuur per kilometer) |
ondersteuning |
wattuur per |
actieradius |
turbo |
8,0 |
50 km |
sport |
6,7 |
60 km |
tour |
5,0 |
80 km |
eco |
3,0 |
135 km |
A |
B |
|
rolweerstand | 2,9 newton |
2,9 newton |
luchtweerstand | 9,6 newton |
12.0 newton |
mechanische weerstand | 0,6 newton |
0,6 newton |
totale fietsweerstand | 13,1 newton |
15,5 newton |
totale arbeid per kilometer | 3,64 wattuur |
4,31 wattuur |
actieradius bij 400 wattuur | 110 kilometer |
93 kilometer |
centrale |
locatie |
brandstof |
vermogen |
Eemshaven Rotterdam Eemshaven Magnum Clauscentrale Maximacentrale Sloecentrale Enecogen Rijnmond Centrale Moerdijk Velsen Diemen Bergum Clauscentrale Amer Borssele Hemweg PerGen / EuroGen Maasstroom Elsta Merwedekanaal Lage Weide |
Eemshaven Maasvlakte Eemshaven Eemshaven Maasbracht Lelystad Vlissingen Europoort Rotterdam Moerdijk Velsen Diemen Bergum Maasbracht Geertruidenberg Borssele Amsterdam Rotterdam (Botlek) Rotterdam Terneuzen Utrecht Utrecht |
STEG / combi kolen / biomassa kolen STEG STEG STEG STEG STEG STEG STEG STEG STEG combi gas kolen / biomassa kernenergie STEG gas STEG gas STEG STEG |
2445 |
- in een stoom- en gascentrale, de STEG centrale, wordt
de elektriciteit opgewekt met behulp van twee turbines - de eerste turbine is een gasturbine, de tweede turbine is een stoomturbine - de stoom voor de stoomturbine wordt geproduceerd door de warmte van de uitlaatgassen van de gasturbine. - vaak zitten de gas- en stoomturbine op dezelfde as en ze drijven dan samen een generator aan - het rendement van een STEG centrale is 58% |
- de gasturbine heeft een rendement van 40% - uit de uitlaatgassen, die dus nog 60% van de energie bevatten, wordt via de stoomturbine nog eens 30% gewonnen. - dat levert 18% extra op - totaal komt dit dus uit op 58% |
soort centrale |
vermogen |
jaaropbrengst |
A |
B |
kolen- of gascentrale | 4 200 000 |
29 |
3 × 3 |
|
kerncentrale Borssele | 449 |
3 700 000 |
32 |
3 × 3 |
windmolenpark Gemini | 600 |
2 600 000 |
46 |
55 × 55 |
getijdencentrale Rance | 240 |
540 000 |
222 |
69 × 69 |
zonnetrogcentrale Andasol | 150 |
495 000 |
242 |
38 × 38 |
zonnecentrale Waldpolenz | 52 |
52 000 |
2308 |
52 × 52 |
- de jaaropbrengst bij een productiefactor van 80% = 600 megawatt × 80% × 24 uur × 365 dagen = 4 200 000 megawattuur = 4,2 miljard kilowattuur - in 6 jaar levert zo'n centrale 25 miljard kilowattuur en dat is equivalent aan 1 kilogram massa |
op de markt |
accu |
verbruik |
actieradius |
|
General Motors EV1 | 1996 |
26 |
130 |
200 |
Tesla Roadster | 2008 |
56 |
165 |
340 |
Tesla model S | 2013 |
85 |
177 |
480 |
Tesla 3 | 2016 |
50 |
149 |
345 |
- de kleine actieradius - de lange laadtijd van de accu - het grote volume van de accu - het grote gewicht van de accu - de beperkte levensduur van de accu - de hoge prijs van de accu |
- benzine auto 1× primaire energie in benzine > mechanische energie - elektrische auto 2× primaire energie in aardgas > elektriciteit > mechanische energie - waterstof auto 4× primaire energie in aardgas > elektriciteit > waterstof > elektriciteit > mechanische energie |
vervoermiddel |
A |
B |
C |
vliegtuig Boeing 747 Jumbo | 150 000 |
500 |
300 |
waterstof auto | 1 154 |
4 |
288 |
elektrische trein Thalys | 57 000 |
355 |
161 |
benzine auto | 600 |
4 |
150 |
elektrische auto | 484 |
4 |
121 |
hybride auto Prius | 433 |
4 |
108 |
elektrische trein Dubbeldekker | 18 000 |
372 |
48 |
elektrische fiets | 17 |
1 |
17 |
- de energie-inhoud van Shell FuelSave Euro 95 = 32 760 kilojoule per liter - dat is 9,1 kilowattuur per liter - de soortelijke massa van benzine = 0,72 kilogram per liter - 1 kilogram benzine is dus 1 / 0,72 = 1,4 liter - de energie-inhoud van 1 kilogram benzine = 1,4 × 9,1 = 12,6 kilowattuur |
- bij een rendement van 40% levert hout 40% × 8 = 3,2
kilowattuur elektriciteit per vierkante meter per jaar - een zonnepaneel levert in Nederland 150 kilowattuur elektriciteit, per vierkante meter per jaar - zonnepanelen zijn dus bijna 50 keer efficiënter dan hout |
- een heteluchtmotor wordt van buitenaf verwarmd en bevat geen kleppen. - de betrouwbaarheid is daardoor zeer groot, terwijl de motor ook erg geruisloos is - vrijwel alle energiebronnen zijn geschikt om de motor te verwarmen, dus ook zonne-energie of aardgas |
- als een mens graan eet, wordt 10% hiervan gebruikt voor de groei van zijn lichaam - als een varken graan eet, wordt 10% hiervan omgezet in varkensvlees - als een mens varkensvlees eet, wordt 10% hiervan gebruikt voor de groei van zijn lichaam, dat is dus slechts 1% van het graan dat door het varken was opgegeten |
Midden |
Afrika |
Noord |
Zuid |
Azië en |
Oost |
West |
|
steenkool | 6,9 |
37,3 |
3,1 |
35,4 |
6,1 |
11,2 |
|
aardolie | 62,1 |
6,3 |
7,4 |
7,9 |
3,8 |
9,8 |
2,7 |
aardgas | 32,5 |
6,4 |
5,5 |
3,9 |
9,3 |
37,3 |
5,2 |
|
Wattpiek is het elektrisch vermogen van een zonnepaneel, bij een loodrechte instraling van 1000 watt per vierkante meter en een paneeltemperatuur van 25 graden celsius |
1 huishouden = 10 kilowattuur per dag = 3650 kilowattuur per jaar |
1 kilocalorie is de hoeveelheid energie die nodig is om de temperatuur van 1 kilogram water met 1 graad celsius te verhogen |
1 watt 1 kilowatt |
= 1 joule per seconde = 1 kilojoule per seconde |
= 1 newtonmeter per seconde = 1 kilonewtonmeter per seconde |
1 wattseconde 1 kilowattuur |
= 1 joule = 3600 kilojoule |
= 1 newtonmeter = 3600 kilonewtonmeter |
1 kilowattuur 1 kilocalorie dus 1 kilowattuur 1 liter benzine |
= 3600 kilojoule = 4186,8 joule = 3600 000 / 4186,8 = 860 kilocalorie = 9,1 × 860 = 7800 kilocalorie |
1 kilowattuur 1 kilogrammeter dus 1 kilowattuur 1 liter benzine |
= 3600 kilonewtonmeter = 9,81 newtonmeter = 3600 000 / 9,81 = 367 000 kilogrammeter = 9,1 × 367 000 = 3340 000 kilogrammeter |
1 kilocalorie 1 kilogrammeter dus 1 kilocalorie |
= 4186,8 newtonmeter = 9,81 newtonmeter = 4186,8 / 9,81 = 427 kilogrammeter |
1 kilocalorie 1 wattuur dus 1 kilocalorie |
= 4186,8 newtonmeter = 3600 newtonmeter = 4186,8 / 3600 = 1,16 wattuur |
- Primaire energie is de energie-inhoud van brandstoffen in hun natuurlijke vorm, voordat enige omzetting heeft plaatsgevonden - Het wereldverbruik van primaire energie in 2016 was 160 × 1012 kilowattuur |
aardolie | 31,9% |
steenkool | 27,1% |
aardgas | 22,1% |
biobrandstof | 9,8% |
kernenergie | 4,9% |
waterkracht | 2,5% |
geothermisch, zon, wind en getijden | 1,7% |
totaal wereld | 100,0% |
primaire |
elektriciteits- |
|
Nederland | 900 |
115 |
Midden Oosten | 8 013 |
841 |
China | 35 157 |
5 165 |
Wereld | 157 481 |
21 538 |
- Finale energie is het eindverbruik van energie door industrie, huishoudens, diensten, vervoer en landbouw - Het wereldverbruik van finale energie in 2016 was 110 × 1012 kilowattuur |
aardolie | 40,9% |
steenkool | 10,8% |
aardgas | 15,1% |
biobrandstof en afval | 11,0% |
elektriciteit | 18,8% |
geothermisch, wind en zon | 3,4% |
totaal wereld | 100,0% |
industrie | 40% |
huishoudens | 23% |
diensten | 30% |
landbouw | 7% |
totaal | 100% |
windenergie |
zonne-energie |
|
Nederland | 4,6 |
0,05 |
Duitsland | 38,6 |
6,58 |
Spanje | 37,8 |
6,04 |
China | 26,9 |
0,32 |
USA | 74,2 |
2,50 |
Wereld | 273,2 |
21,00 |
miljard |
procenten |
|
bruinkool | 140,9 |
27,0 |
steenkool | 99,0 |
19,0 |
uranium | 91,8 |
17,6 |
biomassa | 53,9 |
10,3 |
wind | 51,4 |
9,9 |
gas | 33,2 |
6,4 |
zon | 32,8 |
6,3 |
waterkracht | 18,5 |
3,6 |
totaal | 521,5 |
100,0 |
|
Nikola Tesla |
|
De Warden Clyff Tower |
wattuur per |
rendement |
|
benzine (ter vergelijking) | 12 640 |
- - |
waterstof | 33 600 |
35% |
lithium-ion batterij | 160 |
90% |
vanadium redox accu | 20 |
80% |
supercondensator | 10 |
97% |
|
dollars per vat |
2000 |
24 - 37 |
2002 |
20 - 28 |
2004 |
30 - 51 |
2006 |
58 - 80 |
2008 |
32 - 146 |
2010 |
67 - 92 |
2012 |
77 - 110 |
2014 |
53 - 107 |
2016 |
26 - 54 |
2018 |
42 - 77 |
2020 |
18 - 63 |
2021 |
48 - 87 |
2022 |
80 - 124 |
2023 |
72 - 100 |
1960 |
2000 |
2022 |
|
Nederland | 11 miljoen |
16 miljoen |
18 miljoen |
Wereldbevolking | 3 miljard |
6 miljard |
8 miljard |
wereldbevolking |
toename per dag |
|
2010 |
6,9 miljard |
- - - |
2020 |
7,7 miljard |
210 000 |
2030 |
8,3 miljard |
174 000 |
2040 |
8,8 miljard |
135 000 |
2050 |
9,2 miljard |
96 000 |
- bij een onderlinge afstand van 1 meter tussen 2 mensen, is dit een rij van 8 miljard meter, dat is 200 keer de aardomtrek - een vliegtuig met een snelheid van 900 kilometer per uur doet er 370 etmalen over, om deze afstand af te leggen |
- de mensheid wordt, voor het eerst in de wereldgeschiedenis, bedreigd door een extreme overbevolking - in de afgelopen 6 jaar is de wereldbevolking met een half miljard toegenomen - alle energievoorraden zoals aardolie, aardgas en steenkool raken vroeg of laat op - de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer neemt voortdurend toe - deze situatie heeft zich nog nooit eerder voorgedaan. |
Het worden interessante tijden |
- een accu van 24 volt en 15 ampère-uur heeft een energie-inhoud van 24 × 15 = 360 wattuur - een accu van 36 volt en 10 ampère-uur heeft een energie-inhoud van 36 × 10 = 360 wattuur |
vermogen |
energie |
|
water | liters per minuut |
liters |
elektriciteit | joule per seconde |
joule |
- energie kan worden omgezet in arbeid voorbeeld: elektriciteit kan een motor laten draaien - arbeid kan worden omgezet in energie voorbeeld: een dynamo kan elektriciteit opwekken |
vermogen |
gebruik per dag |
energie per dag |
|
led-lamp | 10 watt |
5 uur |
50 wattuur |
koffiezetter | 750 watt |
12 minuten |
150 wattuur |
waterketel | 2 000 watt |
6 minuten |
200 wattuur |
elektrische deken | 25 watt |
8 uur |
200 wattuur |
gloeilamp | 50 watt |
5 uur |
250 wattuur |
stofzuiger | 1 500 watt |
10 minuten |
250 wattuur |
internet router | 12 watt |
24 uur |
288 wattuur |
elektrische fiets | 100 watt |
3 uur |
300 wattuur |
flatscreen TV | 100 watt |
3 uur |
300 wattuur |
computer | 100 watt |
4 uur |
400 wattuur |
stoomstrijkijzer | 1 000 watt |
30 minuten |
500 wattuur |
sluipverbruik | 25 watt |
24 uur |
600 wattuur |
koelkast | 180 watt |
5 uur |
900 wattuur |
wasmachine | 1 000 watt |
1 uur |
1 000 wattuur |
wasdroger | 2 000 watt |
90 minuten |
  3 000 wattuur |
boiler | 1 000 watt |
3 uur |
  3 000 wattuur |
airco | 1 000 watt |
12 uur |
12 000 wattuur |
- het elektriciteitsverbruik van een huishouden is ongeveer 10 kilowattuur per dag - dat is een continu vermogen van 417 watt - bij een kilowattuur prijs van 40 eurocent, kost de elektriciteit dus € 4 per dag = € 1460 per jaar |
- het energieverbruik in Nederland moet 1,5% per jaar omlaag - 16% duurzame energie in 2023, in plaats van in 2020 - er wordt 400 miljoen euro vrijgemaakt voor woning-isolatie - er worden 5 kolencentrales gesloten, 3 in 2015 in Borssele, Geertruidenberg en Nijmegen en 2 op de Maasvlakte in 2017 - in 2023 moet windenergie de helft van alle huishoudens van stroom voorzien, 4400 megawatt aan turbines in zee en 6000 megawatt op land |
- als iedereen een beetje doet, dan zullen we maar een beetje bereiken - is de wereldbevolking misschien 6 keer te groot? (inmiddels 8 keer) - voor iedere zinvolle discussie over duurzame energie zijn getallen nodig |